BOMBA: Ερχεται κούρεμα καταθέσεων - Όλη η αλήθεια!

Η συμφωνία, αρέσει, δεν αρέσει, ήρθε αργά και εδώ είναι ο κίνδυνος που ελλοχεύει για την ελληνική οικονομία. Πως θα φτάσουμε στο reprofiling τη στιγμή που το δημόσιο χρέος χτύπησε ουρανό;
Eδώ λοπόν τίθεται το θέμα της ανακεφαλαιοποίησης με τη "βοήθεια" καταθετών και επενδυτών με λίγα λόγια, κούρεμα και bail-in.
Μπορεί να αποφευχθεί;
Mπορεί να περιοριστεί στους μετόχους και τους ομολογιούχους;

O Χρήστος Φράγκος και η Χριστίνα Τζογανάκη (sofokleousin.gr) καταθέτουν τα ενδεχόμενα μέσα απ΄την έρευνα των Silvia Merler, Bruegel Institute
Risk assesment: IMF Stress Testing, Χρύσα Βουλγαρίδου

"Την κατάσταση επιδεινώνει η αυξανόμενη πιθανότητα χρεοκοπίας της κυβέρνησης έναντι στης ΕΚΤ, κάτι που θα επηρέαζε δραματικά τις αποτιμήσεις των ελληνικών ομολόγων, ενώ θα υπέσκαπτε και την ασφάλεια των από το Δημόσιο εγγυημένων τίτλων. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς σύμφωνα με στοιχεία του Μαΐου του 2015 τα ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου αναλογούσαν στο 3-5% των συνολικών κεφαλαίων των ελληνικών τραπεζών.

Το σπιράλ που θα ξεκινούσε σε μια τέτοια περίπτωση θα οδηγούσε σε συνολική επιδείνωση της κεφαλαιακής ευστάθειας και θα καθιστούσε τις ελληνικές τράπεζες αφερέγγυες εν ριπή οφθαλμού. Στην πραγματικότητα μια τέτοια εξέλιξη θα επηρέαζε τα μοντέλου ρίσκου που εφαρμόζουν διεθνείς οργανισμοί έναντι ευρωπαϊκών τραπεζών

Το ενδεχόμενο αυτό καλείται να αποτρέψει η άμεση ολοκλήρωση της συμφωνίας και η οριστικοποίηση του σεναρίου για χρηματοδότηση «γέφυρα», ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα.

Το τραπεζικό σύστημα και η κυβέρνηση καλούνται τώρα βρουν λύσεις για την αποφυγή ενός οδυνηρού bail-in που θα οδηγούσε σε απώλειεα κεφαλαίων και ουσιαστικού ελέγχου των τραπεζών οι οποίες υπό νέο σχήμα και σε ασφυκτικά πλαίσια ελέγχου δεν θα μπορέσουν να παίξουν ρόλο στην επόμενη ημέρα.

Μια χρεοκοπία έναντι της ΕΚΤ θα ανάγκαζε το διοικητικό συμβούλιο να επαναξετάσει τον ELA και να υποβαθμίσει περαιτέρω τα ελληνικά ομόλογα, επιβάλλοντας ακόμα μεγαλύτερο haircut στα εχέγγυα των τραπεζών

Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει και η Silvia Merler του ινστιτούτου Bruegel σε ανάλυσή της για την βιωσιμότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, παρουσιάζοντας αναλυτικά και με λεπτομέρειες την κατάσταση των τραπεζών σήμερα και τον αντίκτυπο των υπό εξέταση σεναρίων διάσωσης.

Σε αυτή τη φάση όμως η έλλειψη ρευστότητας δεν είναι το μόνο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές τράπεζες. Η κεφαλαιακή τους διάρθρωση παραμένει έντονα προβληματική λόγω της χρήσης των κεφαλαίων του αναβαλλόμενου φόρου στα κεφάλαια πρώτης διαβάθμισης CET 1, υπό το νόμο που επιτρέπει στις τράπεζες που δεν παράγουν οργανική κερδοφορία να τα ενσωματώσουν. Αρχικά η οδηγία προέβλεπε έκδοση κρατικών ομολόγων για το ποσό του αναβαλλόμενου φόρου, ωστόσο η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA) την τροποποίησε ζητώντας από την κυβέρνηση να καλύψει το κενό με ρευστό.

Υπό τις παρούσες συνθήκες όμως, με τα δανειακά χαρτοφυλάκια των τραπεζών να επιδεινώνονται και τα NPL’s να αυξάνονται το πρόβλημα χτυπάει ευθέως την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών. Η κυβέρνηση αντιμετωπίζοντας οξεία κρίση ρευστότητας δεν είναι σε θέση να καλύψει με ρευστό τη συμμετοχή του αναβαλλόμενου φόρου, οι τράπεζες δεν μπορούν να παράξουν κερδοφορία σε αυτό το περιβάλλον και οι ζημιές διευρύνονται.

Για να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους που απορρέουν από τη σταθερά επιδεινούμενη κατάσταση οι τράπεζες «σπάνε» προθεσμιακές καταθέσεις, με τη συναίνεση του πελάτη, για να καλύψουν μέρος ή ολόκληρα εκκρεμή δάνεια. Ετσι επιδιώκουν να βελτιώσουν την κεφαλαιακή τους επάρκεια σε όρους NPL’s και χορηγήσεων.

Στην πραγματικότητα όμως η παροχή ELA από την ΕΚΤ στηρίζεται στη διαπίστωση ότι οι τράπεζες είναι φερέγγυες «Solvent» και αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας «illiquidity», με βάση τα στοιχεία του προγράμματος AQR του 2014. Μια αναπροσαρμογή όμως των αποτιμήσεων θα οδηγούσε στην εξαφάνιση εκατοντάδων δισεκατομμυρίων από τις κεφαλαιοποιήσεις τους.

Παράλληλα προγραμματίζεται η διεξαγωγή νέου κύκλου stress testing των τραπεζών, όσο ακόμα παραμένουν εν ισχύ τα capital controls, ενώ αρκετοί είναι αυτοί που ζητούν επανεξέταση και του Asset Quality Review. Αν όμως τεθεί τώρα υπό αμφισβήτηση το AQR τότε οι ελληνικές τράπεζες θα χαρακτηριστούν insolvent και θα οδηγηθούν σε σκληρό bail in.

Η επόμενη ημέρα, τέσσερις εκδοχές

Σενάριο 1: χωρίς δημόσια χρήματα, αναδιάρθρωση χωρίς χρεοκοπία. Ένα κεφαλαιακό έλλειμμα θα παραμείνει ακόμα και μετά από μια πλήρη διάσωση σε μειωμένης εξασφάλισης / και άλλα ομόλογα, καθώς και των ομολογιών που δεν τελούν υπό κυβερνητική εγγύηση. Σύμφωνα με την πιο συντηρητική παραδοχή εξαιρώντας τα DTAS από το κεφάλαιο, τότε θα χρειαστεί ένα κούρεμα των ανασφάλιστων καταθέσεων μεταξύ 7% και 38%, ανάλογα με την τράπεζα. Ακόμα και αν DTAS ενσωματωθούν στα κεφάλαια σε, Πειραιώς και Eurobank, θα χρειαστεί τουλάχιστον ένα κούρεμα 11% επί των ανασφάλιστων καταθέσεων.

Σενάριο 2: Χωρίς δημόσιο χρήμα, αναδιάρθρωση με χρεοκοπία της χώρας.

Χρεοκοπία σημαίνει ότι μπορούν να κουρευτούν ακόμη και ομόλογα με εγγύηση ελληνικού Δημοσίου. Ενα κούρεμα και αυξάνει τη δεξαμενή των ομολογιούχων επί των τους οποίων μπορεί να επιβληθούν απώλειες. Μετά από μια πλήρη διάσωση σε μειωμένης εξασφάλισης / και άλλα ομόλογα, το εναπομένον έλλειμμα θα μπορούσε να καλυφθεί με ένα haircut 15% έως 41% επί των ομολόγων του Δημοσίου, χωρίς να πειραχτούν οι καταθέτες, ακόμη και κάτω από την πιο συντηρητική παραδοχή του αποκλεισμού DTAS από τα ίδια κεφάλαια. Το σενάριο όμως αυτό έχει πολύ σημαντικό αντίκτυπο στην πλευρά του ενεργητικού και στη ρευστότητα, καθιστώντας το ανεπιθύμητο (ο λόγος για τον οποίο τα σενάρια 3 και 4 εξετάστηκαν).

Σενάριο 3: Απευθείας ανακεφαλαιοποίηση από τον ESM με bail in 8% επί όλων των υποχρεώσεων (σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του ESM για απευθείας ανακεφαλαιοποίηση). Ενδεχόμενο Bail-in θα απαιτήσει την πλήρη διαγραφή των ομολόγων χαμηλής εξασφάλισης/ και άλλων ομολόγων, πλήρες κούρεμα των υψηλής διαβάθμισης αλλά ανασφάλιστων ομολόγων καθώς και ένα κούρεμα των ανασφάλιστων καταθέσεων της τάξης του μεταξύ 13% έως 39% για τις τρεις από τις τέσσερις τράπεζες. Αυτό θα φέρει ήδη σε όλες τις τράπεζες υπερβαίνοντας το όριο του 4,5% CET1 και δύο από τις παραπάνω 8% CET1 τράπεζες. Το υπόλοιπο κεφαλαιακό έλλειμμα θα καλύπτεται από τον ESM και την Ελλάδα μαζί, αλλά η ελληνική συμβολή θα μπορούσε να ανασταλεί. Ο ESM θα παίξει αποτελεσματικά μόνο ένα πολύ περιορισμένο ρόλο.

Σενάριο 4: Αμεση ανακεφαλαιοποίηση από τον ESM με bail-in, όπως προβλέπεται στις τροποποιήσεις των κρατικών ενισχύσεων. Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις τροποποιήθηκαν και απαιτούν bail-in μόνο ομολογιούχων χαμηλής εξσσφάλισης κατά τη μετάβαση στην Bank Recovery and Resolution Directive (BRRD). Μετά από ένα κούρεμα 100% στα ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης / και σε άλλους τύπους μη ασφαλισμένων ομολόγων, το CET1 των τραπεζών θα εξακολουθήσει να είναι κάτω από 4,5% σε ορισμένες περιπτώσεις. Σύμφωνα με τη σχετική οδηγία άμεσης προτεραιότητας για την ανακεφαλαιοποίηση μέσω ESM, η κυβέρνηση θα πρέπει να αποκαταστήσει τις τράπεζες σε CET 4,5% CET1 πριν από την εμπλοκή του ESM που θα ανεβάσει τα το CET 1 στο 8%.

Με μια συντηρητική παραδοχή DTAS, η συμμετοχή του κράτους για να φτάσουν τα κεφάλαια CET 1 στο 4,5% θα μπορούσαν να είναι σημαντικά μεγαλύτερη από τη συνεισφορά του ESM για τις τράπεζες που έχουν λιγότερα κεφάλαια και δεν διαθέτουν αρκετή μεγάλη βάση ομολογιούχων. Ωστόσο, η συνεισφορά αυτή μπορεί να ανασταλεί από αμοιβαία συμφωνία υπό το φως της δημοσιονομικής κατάστασης στην Ελλάδα. Σε αυτή την περίπτωση ο ESM θα διαδραματίσει έναν πιο ουσιαστικό ρόλο.

Σενάριο 1: Χωρίς χρηματοδότηση από τον ESM: Αναδιάρθρωση χωρίς χρεοκοπία (Δημοσίου)

Αυτό είναι ένα βασικό σενάριο και μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε σε πιο βαθμό θα απαιτηθεί bail-in (κούρεμα καταθέσεων) για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, χωρίς να χρειαστεί να «πειραχτούν τα κεφάλαια του ΤΧΣ και με την παραδοχή ότι η κυβέρνηση δεν θα αθετήσει τις υποχρεώσεις της . Η τελευταία παραδοχή σημαίνει ότι η αξία των κρατικών-εγγυημένων ομολόγων διατηρείται.

Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει ανεπάρκεια ταμειακών διαθεσίμων, όπερ σημαίνει ότι χωρίς οικονομική βοήθεια δεν θα είναι σε θέση να εισφέρει όλα τα απαιτούμενα κεφάλαια στις τράπεζες.
Το έλλειμμα αυτό θα πρέπει να καλυφθεί μέσω του bail-in, δηλαδή μέσω κουρέματος των καταθέσεων των ιδιωτών επενδυτών. Ο Πίνακας 4 δείχνει ότι χωρίς νέα χρηματοδότηση, το κεφαλαιακό έλλειμμα θα παραμείνει ακόμα και μετά από ένα πλήρες bail-in σε ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης / και άλλα, καθώς και των ομολογιών που δεν φέρουν κυβερνητική εγγύηση.

Σύμφωνα με την πιο συντηρητική παραδοχή που αποκλείει τα DTAS, θα χρειαστεί ένα κούρεμα των ανασφάλιστων καταθέσεων μεταξύ 6% και 40%, ανάλογα με τις ανάγκες που έχει κάθε τράπεζα. Ακόμα και αν υπολογιστούν τα DTAS, η Alpha, Πειραιώς και Eurobank θα χρειαστούν τουλάχιστον κούρεμα της τάξης του 12% στις μη εγγυημένες καταθέσεις. Σε αυτό το σενάριο το κούρεμα προβλέπεται να αυξηθεί εάν τα ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης δεν κουρεύτηκαν πλήρως.

Σενάριο 2: Χωρίς χρηματοδότηση: Χρεοκοπία (Δημοσίου)

Το σενάριο 2 περιλαμβάνει την υπόθεση σύμφωνα με την οποία προβλέπεται χρεοκοπία, δίχως χρηματοδότηση από τον ESM. Η χρεοκοπία έχει αντίκτυπο στο ενεργητικό των τραπεζών, καθώς η μείωση του ενεργητικού κατά συνέπεια, θα επηρεάσει τα σταθμισμένα στοιχεία ενεργητικού (RWA). Από την πλευρά του παθητικού, χρεοκοπία σημαίνει ότι μπορούν να κουρευτούν και τα εγγυημένα ομόλογα.
Με αυτόν τον τρόπο αυξάνεται το εύρος των ομολογιούχων που θα δεχτούν απώλειες προκειμένου να αποφευχθεί το bail-in και στους καταθέτες. Συγκεκριμένα, ο Πίνακας 5 δείχνει ότι μετά από μια πλήρη εμπλοκή στους ομολογιούχους μειωμένης εξασφάλισης, το εναπομένον έλλειμμα θα μπορούσε να καλυφθεί χωρίς να πειραχτούν οι καταθέτες, ακόμη και κάτω από τις πιο συντηρητική παραδοχή του αποκλεισμού των DTAs. Αυτό θα απαιτούσε ένα κούρεμα μεταξύ 14% και 80% των ομολόγων, σύμφωνα με την πιο συντηρητική παραδοχή.

Αυτό το σενάριο δείχνει ότι η αναδιάρθρωση θα γίνει κατά κάποιο τρόπο πιο εύκολα, με την παραδοχή της χρεοκοπίας, επειδή το κεφαλαιακό έλλειμμα θα μπορούσε να καλυφθεί χωρίς να γίνει κούρεμα των καταθετών. Η χρεοκοπία έχει όμως πολύ σημαντική άμεση επίπτωση στην πλευρά του ενεργητικού και έμμεσες επιπτώσεις στην παροχή ρευστότητας, η οποία θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει στην έξοδο μια τράπεζα, γι 'αυτό είναι ένα πολύ ανεπιθύμητο αποτέλεσμα. Το σενάριο 3 και 4 εξετάζει το κατά πόσον το έλλειμμα μπορεί να καλυφθεί χωρίς χρεοκοπία και κατά πόσο μπορεί να περιοριστεί το απαιτούμενο κούρεμα στους καταθέτες.

Σενάριο 3 και 4: Απευθείας ανακεφαλαιοποίηση από τον ESM

Η δυνατότητα ανακεφαλαιοποίησης απευθείας μέσω του ESM παρέχεται για να επιλύσει προβλήματα σε τραπεζικά συστήματα. Μέσω αυτής της δυνατότητας αποφεύγεται η αύξηση του δημόσιου χρέους που θα προκύψει με ένα κανονικό δάνειο από τον ESM (όπως στην περίπτωση της Ισπανίας).
Υπάρχουν, ωστόσο, δύο προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για τις τράπεζες όσο και για τα κράτη μέλη.

Το κράτος-μέλος που υποβάλει αίτημα στον ESM θα πρέπει να είναι σε θέση να παράσχει οικονομική βοήθεια στην δικαιούχο τράπεζα, χωρίς αυτό να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη δημοσιονομική βιωσιμότητα της χώρας. Η Ελλάδα είναι σε τόσο κακή δημοσιονομική θέση και καθίσταται σαφές ότι δε θα είναι σε θέση να παράσχει οικονομική βοήθεια προς τις τράπεζες της χωρίς σοβαρές επιπτώσεις στη δημοσιονομική βιωσιμότητα της.

Οι τέσσερις τράπεζες στην Ελλάδα είναι συστημικές (καθώς αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% του συνολικού ελληνικού τραπεζικού τομέα). Αφήνοντας τις συστημικές τράπεζες να καταρρεύσουν θα έχει επίσης συστημικό αντίκτυπο στην περιοχή της Ευρωζώνης, καθώς θα μπορούσε να είναι το προοίμιο για Grexit, ένα γεγονός που δεν έχει προηγούμενο και του οποίου οι συστημικές επιπτώσεις δεν μπορούν να προβλεφθούν.

Επιπλέον, το εν λόγω κράτος μέλος καλείται να συμβάλει στην αύξηση κεφαλαίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις στις οποίες ο ESM δεν είναι σε θέση να συμβάλει οικονομικά εκ των προτέρων λόγω της δημοσιονομικής θέσης της χώρας. Να σημειωθεί ωστόσο ότι η επίκληση αυτής της ρήτρας ευελιξίας απαιτεί αμοιβαία συμφωνία.

Η συμβολή του κράτους μέλους μπορεί να λάβει μία από τις δύο μορφές, ανάλογα με την κατάσταση στην τράπεζα:

1. Εάν το ίδρυμα δεν διαθέτει επαρκή ίδια κεφάλαια για να φτάσει το ελάχιστο νόμιμο Equity 1 (CET1) ratio του 4,5%, όπως καθορίστηκε στο πλαίσιο της Βασιλείας ΙΙΙ / CRD IV / CRR, το αιτούν μέλος του ESM θα πρέπει να κάνει μια ένεση κεφαλαίου για να φτάσει σε αυτό το επίπεδο πριν ο ESM ξεκινήσει την διαδικασίες για ανακεφαλαιοποίηση.

2. Εάν το ίδρυμα πληροί ήδη το προαναφερόμενο δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας, το αιτούν μέλος του ESM θα πρέπει να προβεί σε εισφορά κεφαλαίου μαζί με τον ESM, που ισοδυναμεί με το 20% του συνολικού ποσού της δημόσιας συνεισφοράς. Σε αντάλλαγμα για τη δική του συμβολή, ο ESM θα πάρει μετοχές στην τράπεζα.

Τέλος, η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση απαιτεί ένα προκαταρκτικό bail-in. Μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2015, θα πρέπει να εφαρμόζεται ένα bail-in ίσο με το 8% του συνόλου των υποχρεώσεων, συμπεριλαμβανομένων και των ιδίων κεφαλαίων του δικαιούχου ιδρύματος.

Σενάριο 3: Αμεση ανακεφαλαιοποίηση μέσω ESM με bail-in, χωρίς χρεοκοπία

Οι τρέχουσες κατευθυντήριες γραμμές προβλέπουν ότι απαιτείται bail-in σε ποσοστό 8% επί του συνόλου των υποχρεώσεων, συμπεριλαμβανομένων των ιδίων κεφαλαίων, το οποίο θα πρέπει να πραγματοποιηθεί πριν την παρέμβαση του ESM.

Ο Πίνακας 6 δείχνει αυτή η απαίτηση προβλέπεται στην περίπτωση που χρειαστεί ένα πλήρες κούρεμα στα ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης / και άλλα ομόλογα, ένα πλήρες κούρεμα σε ανώτερα μη εγγυημένα ομολόγα και ακόμα ένα κούρεμα σε μη εγγυημένες καταθέσεις που κυμαίνεται μεταξύ 12% και 39% για τις τρεις από τις τέσσερις τράπεζες. Μέσω αυτού του κουρέματος όλες οι τράπεζες θα φτάσουν στο 4,5% για τον CET1 και δύο από τις τράπεζες θα εμφανίσουν CET1 περίπου στο 8%.

Το υπόλοιπο κεφαλαιακό έλλειμμα για φθάσει το 8% ο CET1 θα καλυφθεί κατά το 80% από τον ESM και κατά 20% από την Ελλάδα. Ο ESM επομένως θα παίξει περιορισμένο ρόλο, ακόμη και αν υποτεθεί ότι η ελληνική συμβολή μπορεί να αρθεί λόγω της δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας, όπως εξηγήθηκε παραπάνω.

Σενάριο 4: Αμεση ανακεφαλαιοποίηση από τον ESM με bail-in και στις τροποποιημένες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις

Το σενάριο 3 δεν είναι πολύ διαφορετικό από την υπόθεση κατά την οποία οι τράπεζες αναδιαρθρώνονται και ανακεφαλαιοποιούνται με πλήρες bail-in, γιατί το ποσοστό του κουρέματος που απαιτείται από την απευθείας ανακεφαλαίωση του ESM είναι τέτοιο που ο ESM θα διαδραματίσει μόνο έναν δευτερεύοντα ρόλο.

Το απαιτούμενο bail-in όπως προβλέπεται από τις κατευθυντήριες γραμμές του μηχανισμού, συνεπάγεται με πολύ υψηλό κούρεμα στις καταθέσεις, το οποίο θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες σε μια χώρα όπου το bank run βρίσκεται σε εξέλιξη.

Ο Πίνακας 7 δείχνει ότι μετά από ένα κούρεμα 100% στα ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης, το CET1 των τραπεζών θα εξακολουθεί να είναι κάτω από 4,5% στην πιο συντηρητική παραδοχή και με εξαίρεση των DTAS. Ακόμα και όταν DTAS υπολογίζονται οι, η Alpha, Πειραιώς και Eurobank παραμένουν ανεπαρκείς σε κεφάλαια. Σύμφωνα με την κατάταξη προτεραιότητας του ESM, η Ελλάδα πρέπει να φέρει τις τράπεζες στο 4,5% CET1 και ο ESΜ να καλύψει την διαφορά έως το 8% core tier 1.