Κρίμα για τα Ηνωμένα Έθνη, τα οποία γίνονται 70 ετών αυτόν τον μήνα. Αντί να απολαμβάνει μια ξέγνοιαστη συνταξιοδότηση, ο ΟΗΕ αντιμετωπίζει αδυσώπητες απαιτήσεις για τον χρόνο και τους πόρους του, από απειλές που είναι και παλιές (βίαιες συγκρούσεις, διάδοση των πυρηνικών όπλων και μολυσματικές ασθένειες) και νέες (κλιματική αλλαγή, τρομοκρατία και κυβερνοπόλεμος, μεταξύ άλλων). Εκ πρώτης όψεως, τουλάχιστον, ο ΟΗΕ έχει κρατηθεί σε ικανοποιητικό επίπεδο απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις, παραμένοντας το πιο σημαντικό πολυμερές φόρουμ στον κόσμο, χάρη στην δεσμευτική Χάρτα του και την καθολική συμμετοχή. Αλλά αν σκάψετε λίγο βαθύτερα, καθίσταται σαφές ότι ο ΟΗΕ αντιμετωπίζει μια τετραπλή κρίση: Ταυτότητας, συνάφειας, εξουσίας και επιδόσεων.
Οποιαδήποτε αξιολόγηση της απόδοσης των Ηνωμένων Εθνών πρέπει να αρχίσει με την αναγνώριση ότι δεν είναι ένα μονολιθικό όργανο, αλλά ένα σύνθετο [όργανο] διαφόρων τμημάτων, τα οποία συχνά συγχέονται από τους επικριτές του. Όταν οι επικριτές επικαλούνται τα Ηνωμένα Έθνη, μήπως εννοούν το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Security Council, UNSC), το οποίο κυριαρχείται από τις μεγάλες δυνάμεις και είναι επιφορτισμένο με την επιβολή της παγκόσμιας ειρήνης και της ασφάλειας; Μήπως αναφέρονται στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών (UN General Assembly, UNGA), την θορυβώδη αλλά σε μεγάλο βαθμό ξεδοντιασμένη συνέλευση του κόσμου, ή σε άλλους φορείς μεγάλου αριθμού μελών όπως το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων; Μήπως εννοούν τις δεκάδες εξειδικευμένες υπηρεσίες του ΟΗΕ, τα προγράμματα και τα ταμεία, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες; Ή μήπως επικρίνουν την ίδια την Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών, μέσα στην οποία ο Γενικός Γραμματέας Ban Ki-moon επιβλέπει μυριάδες τμημάτων αφιερωμένων στην ανάπτυξη, τον αφοπλισμό, την διατήρηση της ειρήνης και τα παρόμοια;
Μεταξύ άλλων, αυτή η οργανωτική πολυπλοκότητα κάνει τα Ηνωμένα Έθνη έναν βολικό αποδιοπομπαίο τράγο για αποτυχίες για τις οποίες ευθύνονται περισσότερο τα κράτη-μέλη, όπως ο χαοτικός απόηχος της εγκεκριμένης από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ επέμβασης στην Λιβύη το 2011. Όπως συχνά υπενθύμιζε σε διάφορα ακροατήρια ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο αείμνηστος απεσταλμένος των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, το να κατηγορούνται τα Ηνωμένα Έθνη για κακές επιδόσεις είναι σαν να κατηγορείται το [γήπεδο] Madison Square Garden για την αποτυχία [της ομάδας] των Νιου Γιορκ Νικς. Αλλά ακόμα και αν τα Ηνωμένα Έθνη δεν θα πρέπει να θεωρούνται υπεύθυνα για τις αποτυχίες των μελών του, ο διεθνής οργανισμός εξακολουθεί να αντιμετωπίζει επείγουσες δικές του προκλήσεις. Επτά δεκαετίες μετά την ίδρυσή του, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών άρχει σε μια συνεχώς διευρυνόμενη ατζέντα. Και στην προσπάθεια να κάνει πάρα πολλά, κινδυνεύει να κάνει λίγα καλά.
ΠΡΟΧΩΡΗΜΕΝΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
Μια μερική εξαίρεση βρίσκεται στη σφαίρα της ειρήνης και της ασφάλειας -το βούτυρο στο ψωμί του ΟΗΕ. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ιδρύθηκε, σύμφωνα με τα λόγια του καταστατικού του, «για να σώσει τις ερχόμενες γενεές από την μάστιγα του πολέμου». Όσο αντιφατικό και αν φαίνεται δεδομένης της συνεχιζόμενης σφαγής στην Συρία, ο ΟΗΕ τήρησε την υπόσχεσή του με σημαντικούς τρόπους. Από το 1990, πολυδιάστατες ειρηνευτικές επιχειρήσεις του ΟΗΕ βοήθησαν δραματικά να αποκλιμακωθούν παγκοσμίως οι θάνατοι που σχετίζονται με τον πόλεμο, παρά την πρόσφατη έξαρση. Και το καθεστώς της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων του ΟΗΕ και ο θεματοφύλακάς της, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας, έχουν κρατήσει τον αριθμό των πυρηνικών κρατών πολύ κάτω από τον αριθμό που προέβλεψε ο πρόεδρος John F. Kennedy το 1960 («δέκα, 15 ή 20»).
Η απόδοση του ΟΗΕ υπήρξε πολύ πιο άνιση σε άλλες σφαίρες. Αυτό είναι συχνά το αποτέλεσμα της υπερέκτασης του οργανισμού. Από το 1945, το πεδίο εφαρμογής των δραστηριοτήτων των Ηνωμένων Εθνών έχει επεκταθεί σε ένα εύρος παγκόσμιων προβλημάτων, από την οικονομική ανάπτυξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι την αλλαγή του κλίματος και την διακυβέρνηση του Διαδικτύου. Καθώς τα κράτη-μέλη απαιτούν διαρκώς από τον Οργανισμό να αναλαμβάνει νέους ρόλους, η Γραμματεία φιλοδοξεί να είναι τα πάντα για όλους τους ανθρώπους, αντί να θέτει προτεραιότητες ή να ειδικεύεται. Αναγκασμένος να ασχοληθεί με μια ατέλειωτη σειρά από νέα προβλήματα, ακόμη και ενώ μένει προσκολλημένος στα παλιά, ο ΟΗΕ είναι χρονίως υπερεκτεταμένος. Το κόστος αυτής της υπερέκτασης είναι πιο εμφανές σήμερα στον τομέα της αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Απέναντι στην μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με περίπου εξήντα εκατομμύρια πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένους σε όλο τον κόσμο, τα κράτη-μέλη έχουν παράσχει στις υπηρεσίες του ΟΗΕ όπως το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα, μόλις το ήμισυ των κεφαλαίων που είχαν επειγόντως ανάγκη ώστε να ανταποκριθούν.
Επιδεινωτική αυτής της υπερέκτασης είναι η δυσκολία εξάλειψης των παλαιών οργάνων του ΟΗΕ. Το πιο γελοίο παράδειγμα αυτής της θεσμικής αρτηριοσκλήρυνσης είναι το Συμβούλιο Κηδεμονίας των Ηνωμένων Εθνών (UN Trusteeship Council) που ιδρύθηκε το 1945 για να επιβλέψει την ιστορική διαδικασία της απο-αποικιοποίησης. Κατά κάποιο τρόπο επιμένει, καλούμενο κάθε Σεπτέμβριο να συγκληθεί μόνο για να διακοπεί με συνοπτικές διαδικασίες. Άλλες μισοπεθαμένες οντότητες συνεχίζουν να επιβιώνουν σε πολυδάπανη αφάνεια, από την Διάσκεψη για τον Αφοπλισμό, η οποία παρέμεινε στάσιμη από το 1996, μέχρι τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, από τον οποίο έχουν αποσυρθεί τέσσερα μέλη του G7. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν σοβαρή ανάγκη για ρήτρες λήξης ισχύος που να απαιτούν από τέτοιες οντότητες να εξουσιοδοτηθούν ξανά ή να καταργηθούν μετά από ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα.
